Oud en nieuw

In de afgelopen maand heb ik verzuimd deze weblog bij te houden..... Toch wil ik op valreep van december 2016 toch een bericht plaatsen. Het heeft iets te maken met de titel van dit laatste bericht in 2016. Het was een onverwacht mooie, maar koude zondagochtend van 4 december. De zon scheen en er lag een dunne laag motsneeuw over het landschap. Op de route door het mooie Zonnebeek zagen we op circa 300 meter voor ons twee reeën het pad oversteken. Je bent vrijwel altijd te laat om een foto te maken. Maar..... omdat reeën vaak in kleine groepjes oftewel een 'sprong' door het bos trekken pakte ik de camera en nam deze fraaie foto. Als het goed is zie je hier een jonge geit het pad oversteken, op weg naar een mooie rustplaats voor de rest van deze overigens prachtige dag.

Ik heb een prachtig mooi jaar genoten op Zonnebeek en heb hiervan van tijd tot tijd een kort verslag gedaan.
Voor het nieuwe jaar 2017 ga ik op een gepast moment weer aan de slag met via een weblog verslag doen van observaties in de natuur. Ik wens de lezer een natuurrijk 2017 toe. Graag tot dan!

Natte november

De maand november brengt regen. Langzaam worden de droge vennetjes op de heide opnieuw gevuld met hemelwater.... gelukkig maar. Ondanks het natte weer lijkt het met de paddenstoelen minder te worden. Toch zijn er nog mooie exemplaren te vinden zoals hier; een nog niet op naam gebracht exemplaar, gebruik makend van een boomstam, een oude beuk.

Focus ligt dit keer bij de knoppen van de bomen, zoals in mijn vorige bericht aangegeven. In het najaar verliezen veel bomen hun blad. Aan het laten vallen van bladeren gaat een ingewikkeld proces vooraf. Voordat ze vallen, zuigt de boom of struik nuttige stoffen uit het blad en slaat deze op in de stam en takken. Door het wegzuigen van de groene kleurstof uit het blad blijven de ook aanwezige gele kleurstoffen over en de gele herfstkleuren ontstaan.

Het blad is niet meer waardevol voor de boom en moet vallen, want op takken met blad blijft in de winter veel meer sneeuw liggen dan zonder blad. Bebladerde takken kunnen door de sneeuw eerder afbreken. Als de stoffen uit het blad zijn gezogen, worden de vaatbundels in de bladsteel afgesloten met een inwendig kurk, een propje kurkstof. Het blad krijgt nu geen water meer en begint te verdrogen. Hierdoor wordt het contact tussen blad en tak verbroken, waarna het blad gemakkelijk af valt.

Vaak na een nachtvorst, zoals dit jaar het geval was in de nacht van 7 op 8 november. Hiernaast een foto deze grillige eik aan het begin van het Zonnebeek-bos zonder blad, genomen op 9 november.











Kijken we de takken van deze eik van dichtbij, zien we aan het uiteinde van de tak een groep stompe knoppen van verschillende grootte. Op beide foto's zien we deze bijzondere knoppen.

   

Paddenstoelen volop!

De herfst laat zich nu van zijn beste kant zien; volop paddenstoelen in het bos tegen een herfstkleurig decor.

De afgelopen 2 weken heeft het hier flink geregend. Inmiddels zijn ook de temperaturen flink gezakt; gemiddeld 5 graden in de afgelopen dagen met vorst aan de grond.

Zie hier de foto's bij de entree van het bos van Zonnebeek.

De paddenstoelen zijn nu volop in het bos aanwezig; vruchten van schimmels ondergronds al dan niet in symbiose met de omgeving. Schimmels bestaat uit een meestal kleurloos netwerk van dunne onderling verweven schimmeldraden. Deze worden hyven genoemd, terwijl het gehele netwerk mycelium wordt genoemd. Het mycelium vormt voor ons waarneembare vruchtlichamen; paddenstoelen.

Gewoon eekhoorntjesbrood Boletus edulis

Middels sporen wordt verspreiding gerealiseerd; zij zijn slechts enkele duizenden van een millimeter groot. Sporen worden veelal door de wind meegenomen. Bij enkele soorten zorgen insecten of zoogdieren  eveneens voor verspreiding. Onder gunstige omstandigheden kunnen sporen kiemen en een nieuw mycelium vormen.

Links op de foto Gewoon eekhoorntjesbrood. Deze komt voor in de omgeving van loof- en naaldbomen. Het is een zacht-vleselijke buisjeszwam, levend op de bodem. Het is eetbare paddenstoel. Het Gewone eekhoorntjesbrood wordt snel verwisseld met de niet eetbare Bittere boleet of met het Vroeg eekhoorntjesbrood.....

Roodvoetrussula Xerampelina

Hier de Roodvoetrussula Xerampelina. Het is een plaatjeszwam (lamellen) met broze lamellen. Komt voor op min of meer kalkrijke bodems. De Roodvoetrussula is een eetbare paddenstoel, echter -zoals vaker- vanwege kwetsbaarheid en zeldzaamheid (!) niet plukken.




Verderop staat aan de voet van een stronk van een dode Grove den de Sombere Honingzwam Amarillaria ostoyae.

Deze zwam zit als een bundel vast aan de stam. Deze zwam plaatjes of lamellen zitten net boven de steel, die met een ring wit-kleurig is.
 

Een bijzondere variant zie ik verderop; de Stobbezwam Kuehneromyces nutabilis. In een bundel op de stronk van een beuk. Heeft aan de onderzijde plaatjes en leeft op stobben of stronken van loofhout. De hoed is tweekleurig en heeft een steel met een ring (moeilijk te zien op bijgaande foto).

Een mooi exemplaar van de Dennenzwavelkop  Hypholoma capnoides zie ik staan op bemost en dood hout van een naaldboom (denk een lariks...). Het is een plaatjeszwam met een gele hoed, waarbij de lamellen een rookgrijze kleur bezitten. Het blijkt een eetbare plant te zijn, die -als ik het goed heb- goed te mengen is met andere eetbare paddenstoelen....

Ander onderwerp: twijgen van bomen met (blad)knoppen voor het nieuwe seizoen....
Geïnspireerd door mede-cursist Peter heb ik gelet op reeds aanwezige knoppen op twijgen van bomen in het gebied.
Zoals hier die van de Hazelaar Corylus avellana. Je kunt ze nu makkelijker herkennen aan het nog aanwezige blad aan deze struik/boom. In het boek Winterflora bomen en struiken van Dirk Slagter wordt ingegaan op de herkenning van bomen in de winter aan de hand van de twijgvorm, kleur, tak en knopstand en 'aanhangsels' in de vorm van katjes. Een onderwerp waar ik in de komende wintertijd specifieke aandacht zal besteden. Wordt vervolgd....

Herfst; eindelijk regen!

Aan een lange periode van droogte is een einde aan gekomen! Met twee dagen forse regen wees de regenmeter een hoeveelheid aan van ruim 35 mm. De bodem is echter zo droog dat de regen nauwelijks de grond intrekt.... Maar er is eindelijk water gevallen....
Vandaag (zondag 22 oktober) is een prachtige herfstdag. Het heeft voor het eerst deze herfst gevroren (min 1,6 graden). Dit was fraai te zien aan de spinnenwebben rond het prikkeldraad; zie foto. Een bijzonder gezicht tegen de achtergrond van licht berijpt weidegras!






De kleuren van de herfst nodigt iedereen uit om erop uit te gaan. Hier heb ik de onderzijde de vuilboom (Sporkehout Frangula alnus) gefotografeerd. Typerend voor deze boom is de vroege verkleuring in het najaar; de gele bladeren vallen direct op.

Paddenstoelen zien we vaker, nu het eindelijk geregend heeft. Paddenstoelen hebben verschillende vormen (zie onderstaande zoekkaart -klik op onderstaande kaart om het te vergroten-). Mijn oog valt op een bijzondere paddenstoel; de Grote sponszwam  (Sparassis crispa). Het lijkt waarachtig op een kleine spons. Kijk maar.....

De veelvoudige vertakkingen bij deze paddenstoel eindigen in gebogen en gedraaide lobben. Het is een parasiet (vijand dus!) van de den. De reusachtige vruchtlichamen ontwikkelen zich tussen de wortels aan de voet van de boom. De lobben zijn bedekt met het zogenaamde hymenium, een sporen voortbrengende laag. Een volgroeide paddenstoel wordt donker okerkleurig. Het enigszins kraakbeenachtige "vlees" ruikt aangenaam. Ik lees bovendien dat het goed smaakt! Wel afblijven hoor......

Overigens hoor ik op het zelfde moment bij deze den een enorm geroffel.... dat moet een specht zijn. Ik kijk omhoog en ben in eerste instantie onder de indruk van de enorme lengte van zijn stam. De kruin schittert in de zon en steekt af tegen de lichtblauwe hemel. 

Inzoomend met de fotocamera ontdek ik op een zijtak de Grote Bonte Specht (Dendrocopos major). Zie foto. De silhouet van de specht met zijn rode broek zijn duidelijk waarneembaar. Het is in onze streken een standvogel, wat wil zeggen dat de specht bij ons overwintert en niet weg trekt naar het zuiden. 

Ik blijf gespitst op paddenstoelen. Even verderop zie ik op een afgezaagde boomstronk van een dennenboom zowel een Elfenbank (Trametes versicolor) als een Dennemoorder (Heterobasidion annosum), met daarvoor een nog nader te determineren paddenstoel......

Iets over de Dennemoorder  (links op de foto); deze wordt beschouwd als een van de schadelijkste parasieten van naaldhout. De consolevormige vruchtlichamen verschijnen aan de voet van dennenbomen. Ze beginnen zich al zeer vroeg te 'nestelen'. Als de boom circa 20 jaar oud is dringt het mycelium via de haarwortels naar binnen en treedt er metershoog in de stam reeds kern-rot op. Het hout is dan voor gebruik onbruikbaar geworden. Niet erg fijn voor het dennenhout.

Herfst; eindelijk regen!

Aan een lange periode van droogte is een einde aan gekomen! Met twee dagen forse regen wees de regenmeter een hoeveelheid aan van 35 mm. De bodem is echter zo droog dat de regen nauwelijks de grond intrekt. Maar er is in iedere geval eindelijk water gevallen....
Het is na twee dagen van forse regen weer droog geworden en vandaag (zondag 22 oktober) is een prachtige herfstdag. Weliswaar heeft het voor het eerst in deze herfst gevroren bij ons (min 1,6 graden), wat fraai te zien was aan de spinnenwebben rond het prikkeldraad. Een bijzonder gezicht tegen de achtergrond van een licht berijpt weidegras!






De kleuren van de herfst nodigt vandaag iedereen uit om erop uit te gaan. Hier heb ik aan de onderzijde de vuilboom (Sporkehout Frangula alnus) gefotografeerd. Typerend voor deze boom is de vroege verkleuring in het najaar.

Paddenstoelen zien we door de regen nu vaker. De verschillende vormen zoals vermeld op de zoekkaart (klik op onderstaande kaart om het te vergroten) zien we bij deze bijzondere paddenstoel;

de Grote sponszwam  (Sparassis crispa). Het lijkt waarachtig op een spons. Kijk maar.....


De veelvoudige vertakkingen bij deze paddenstoel eindigen in gebogen en gedraaide lobben. Het is een parasiet (vijand dus!) van de den. De reusachtige vruchtlichamen ontwikkelen zich tussen de wortels aan de voet van de boom. De lobben zijn bedekt met het zogenaamde hymenium, een sporen voortbrengende laag. Een volgroeide paddenstoel wordt donker okerkleurig. Het enigszins kraakbeenachtige "vlees" ruikt aangenaam. Ik lees bovendien dat het goed smaakt! Afblijven hoor......

Overigens hoor ik op het zelfde moment bij deze den een enorm geroffel.... dat moet een specht zijn. Ik kijk omhoog en ben in eerste instantie onder de indruk van de enorme hoogte van de stam. De kruin schittert in de zon en steekt af tegen de lichtblauwe hemel. 

Inzoomend met de camera ontwaar ik op een zijtak de grote bonte specht. Kijk op de foto rechts. De silhouet van de specht met zijn rode broek zijn duidelijk waarneembaar. Het is in onze streken een standvogel, wat wil zeggen dat de specht bij ons overwintert en niet weg trekt naar het zuiden. 

Ik blijf gespitst op paddenstoelen. Even verderop zie ik op een afgezaagde boomstronk van een dennenboom zowel een Elfenbank (Trametes versicolor) als een Dennemoorder (Heterobasidion annosum), met daarvoor een nog nader te determineren paddenstoel......

Iets over de Dennemoorder  (links op de foto); deze wordt beschouwd als een van de schadelijkste parasieten van naaldhout. De consolevormige vruchtlichamen verschijnen aan de voet van dennenbomen. Ze beginnen zich al zeer vroeg te 'nestelen'. Als de boom circa 20 jaar oud is dringt het mycelium via de haarwortels naar binnen en treedt er metershoog in de stam reeds kern-rot op. Het hout is dan voor gebruik onbruikbaar geworden. Niet erg fijn voor het dennenhout.  

De draad weer oppakken

Na enkele weken afwezigheid heb ik besloten opnieuw de draad op te pakken. Een dagboekje dwingt mij in zekere zin mijn waarnemingen vast te leggen; een blog biedt een podium waarmee ik in staat ben mogelijk geïnteresseerden mee te laten kijken naar wat de natuur ons biedt. Daar komt bij dat ik met zelf genomen foto's in staat ben waarnemingen te verlevendigen. Het is intussen half oktober; een tijd voor paddenstoelen en rijpe vruchten in de natuur.....

Zoals hier de Veelbloemige salomonszegel (Polygonatum multiflorum); behoort tot de Leliefamilie die als ondergrondse overwinteringsorganen bollen bezitten. Hieruit komen in het voorjaar weer nieuwe bladeren en bloeistengels.
De blauwzwarte ronde bes is zoet maar giftig! De plant kan voor medicinale doeleinden worden gebruikt bij zweren, blauwe plekken, zogenaamde negenogen (steenpuist) en nagelriem ontstekingen.





En in het bos staan talloze Tamme kastanjes (Catania sativa). Deze boom is inheems in de landen rond de Middellandse zee en werd waarschijnlijk door de Romeinen naar West Europa gebracht. De vrucht is een groene stekelige dop met daarin 3 eetbare noten. Bij ons worden de vruchten zelden rijp, waardoor ze ook klein blijven.

Ik zie in deze periode regelmatig allochtone mensen op zoek naar deze vruchten. Men kan de kastanjes roosteren, maar makkelijker is het om de kastanjes te koken. In veel landen, onder andere in Frankrijk, Zuid-Tirol en Hongarije is de kastanjepuree ("crème de marron") geliefd in desserts of als bijgerecht! 

Op de weg vanuit mijn huis naar het bosgebied bij Zonnebeek valt mijn oog op de Kale Inktzwam (Coprinus atramentarius). Dicht tegen elkaar aangedrukt groeien de paddenstoelen aaneengesloten in bundels op humusrijke grond. De hoedplooien staan dicht naast elkaar waardoor het lijkt alsof iedere hoed gestreept is. Ik vond deze inktzwam fascinerend en omdat ik benieuwd was naar de onderzijde van de hoed, legde ik de fotocamera op de grond en nam met flits deze onwaarschijnlijke opname.

De lamellen of plaatjes aan de onderzijde van de hoed komen goed naar voren. Toen men nog met ganzenveer en inkt schreef, kon men er bruikbare inkt vervaardigen met het volgende recept; paddenstoelen op een bord laten vervloeien, het nat afgieten en een weinig nagelolie en Arabische gom toevoegen. Let op: wel voor gebruik goed schudden!    

Eenmaal gericht op de paddenstoel, nam ik me voor om vooral uit te zien naar bijzondere verschijningen (naast de eerder in grote getale aanwezige aardappelbovist). Ik zag de volgende exemplaren; 

Rodekool zwam (Laccaria amethystina)  

Kleine Vaalhoed (Hebeloma mesophaem) 

Weidekringzwam (Marismus oreades)

Eind augustus; laatste week en kleine evaluatie

Op de laatste dag van de maand augustus blik ik kort terug op mijn ervaringen. Wat je mag verwachten in augustus is bloeiende heide. Daarom heb ik de achtergrondfoto van de weblog waarop ik meld dat ik start voor IVN met deze weblog van de andere zijde genomen om het verschil te kunnen laten zien. In plaats van kale bomen en een bijna kleurloze omgeving, hier een palet aan kleuren en variatie door de vegetatie.

Zomers beeld van het gebiedje Zonnebeek vanaf de ingang aan de Oude Buurserdijk

 En het is met name de kleur paars van de heide die in het oog springt. Met name de struikheide geeft een intense zacht-paarse gloed; een prachtig eind zomers beeld.




Ik ben door de observaties enigszins zoals deze gewone pad (Bufo bufo), die ik platgewalst op de zandweg aantrof, overdonderd door de natuur in alle door mij waargenomen facetten........

Zoals deze fijnschubbige boleet (Suillus veriegatus) die ik op dezelfde zandweg een dag later (een prachtige zonnige dag) aan de kant van de weg tegenkwam. Ruim 17 cm in omtrek; een pracht exemplaar. Hij groeit vaak samen met dopheide, die hier verderop staat.

De laatste week is echter droog met veel zon en hoge temperaturen. Op de plaats waar tot voor kort vennen zichtbaar waren, valt nu op dat ze bijna allemaal droogvallen van deze vennetjes. Een na ruim 8 maanden bijzonder vochtige omgeving, valt het nu droog! Waar waterhoentjes nesten hebben gehad, kleintjes hebben grootgebracht, valt nu een groene oase te 'bewonderen'. Een bijzonder, maar zeer natuurlijk en regulier verschijnsel in deze omgeving.


Achterom kijkend heb ik met veel plezier dit dagboekje bijgehouden. Gewapend met camera heb ik in de afgelopen maanden hier rondgekeken. Thuis opzoeken wat ik heb gezien en vervolgens middels deze weblog hiervan verslag doen. Het schrijven van een weblog heeft me gemotiveerd en heeft me veel plezier gegeven. Mijn wandel tempo is beduidend lager dan voorheen. Ik kijk bewuster, anders, breder en ook gedetailleerder.

Ik voelde me van tijd tot tijd als een spin in het web. Wel met dit grote verschil dat het web, de natuur om ons heen, door tijd, klimaat en menselijk ingrijpen is geworden wat het nu is. Ik kijk met erg veel plezier terug op deze IVN opdracht.